PROJEKT KROK PO KROKU
Rozpoczęliśmy od przygotowania ankiety, skierowanej do hromad. W niej umieszczono, m.in., pytania o liczbę budynków, objętych zarządem hromady, czy w hromadzie przeprowadzane były już audyty energetyczne, czy prowadzony jest monitoring zużycia energii, jaka część budynków publicznych poddana została termomodernizacji.
W dniach 20- 22 czerwca, w Charkowie i obwodzie charkowskim, odbyły się spotkania informacyjne związane z projektem. Koordynator projektu i Polsko- Ukraińskiej Akademii Miast, Dariusz Szymczycha, spotkał się z konsulem Konsulatu Generalnego RP w Charkowie Panem Włodzimierzem Leszczyńskim. Spotkanie w Charkowskim Centrum Rozwoju Samorządu Lokalnego dotyczyło sposobu kwalifikacji pięciu zjednoczonych hromad do projektu i zasad współpracy . Przedstawiciele Konsulatu, Centrum oraz Izby odwiedzili też dwie zjednoczone wiejskie hromady: Hromadę Rogańską i Czkałowską. Charkowskie Centrum Rozwoju Samorządu Lokalnego poinformowało wszystkie zjednoczone hromady obwodu charkowskiego o projekcie, informacja o nim i ankieta do kwalifikacji była dostępna na Facebooku Centrum. W siedzibie Centrum zorganizowano też spotkanie Konsula W. Leszczyńskiego i D. Szymczychy z dziennikarzami.
2 lipca 2018 roku Prezes PUIG ze strony ukraińskiej Oleksandr Shlapak, Prezes Izby ze strony polskiej Jacek Piechota oraz koordynujący projekt Nasza Energia Dariusz Szymczycha odwiedzili Pana Sergija Sawczuka, Prezesa Państwowej Agencji Energoefektywności i Energooszczędności Ukrainy.
W dniu 3 lipca 2018 roku J. Piechota i D. Szymczycha odwiedzili Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Budownictwa, Mieszkalnictwa i Usług Komunalnych Ukrainy. W czasie spotkania z Zastępcą Ministra Panem Tarasem Tokarskim i przedstawicielami departamentów odpowiedzialnych za efektywność energetyczną, decentralizację i współpracę międzynarodową rozmawiano o wsparciu eksperckim dla projektu Nasza Energia.
4 lipca 2018 roku w Centrum Decentralizacji w Kijowie , z przedstawicielami PUIG spotkał się Pan Viacheslav Nehoda- Pierwszy Zastępca Ministra Rozwoju Regionalnego, Budownictwa, Mieszkalnictwa i Usług Komunalnych Ukrainy. W spotkaniu uczestniczył Pan Wasyl Kujbida- Rektor Narodowej Akademii Administracji Państwowej przy Prezydencie Ukrainy
Od 29 lipca do 8 sierpnia w pięciu wybranych do projektu, zjednoczonych, wiejskich hromadach obwodu charkowskiego, przebywali eksperci z Krajowej Agencji Poszanowania Energii S.A., Państwo Tetiana Bursanina, Piotr Chrzanowski i Michał Jarosiński , wspierani przez ukraińskiego specjalistę od audytów energetycznych Pana Vyacheslava Gusyeva. Do projektu zakwalifikowały się hromady: zaczepiłiwska, maliniwska, nowowodołazska, rogańska i czkałowska. Wizyty w hromadach rozpoczynały spotkania z gołową hromady i jego współpracownikami, podczas którego tworzony był plan wizyty, ustalana kolejność odwiedzanych obiektów i formułowano prośby o dodatkowe informacje oraz dane. Potem eksperci udawali się „ w teren”. Wizytowali budynki administracyjne, szkoły, przedszkola, ośrodki zdrowia, domy kultury i związane z nimi kotłownie. W czasie lustracji obiektów ich gospodarzom i zarządcom przekazywali pierwsze spostrzeżenia, uwagi i propozycje zmian.
27 sierpnia pełniąca obowiązki Dyrektora Funduszu Efektywności Energetycznej Pani Yulia Holovatiuk- Ungureanu spotkała się z Prezesem Izby Jackiem Piechotą i Dariuszem Szymczychą. Polscy goście przedstawili założenia projektu i postępy w jego realizacji, wskazując że w niektórych zjednoczonych wiejskich hromadach są bloki mieszkalne. Ich termomodernizację można by przeprowadzać właśnie dzięki wsparciu Funduszu
Od 10 września do 15 września trwała wizyta studyjna w Polsce, w której uczestniczyli w niej przedstawicieli hromad objętych projektem i Hromady Kołomackiej. W czasie seminarium otwierającego wizytę, przedstawione zostały pierwsze wnioski z badania obiektów administrowanych przez hromady, które eksperci KAPE S.A. przeprowadzili na przełomie lipca i sierpnia. Ukraińscy samorządowcy odwiedzili też Gminy Długosiodło i Przesmyki, położone w województwie mazowieckim, w których zapoznali się z doświadczeniami polskich samorządów w lepszym gospodarowaniu energią i wdrażaniu OZE. W Ząbkach zapoznali się z działaniem inteligentnego systemu energetycznego i magazynowania energii na przykładzie budynków szpitalnych. W Wyszkowie odwiedzili przedszkole, którego budynek zaprojektowany i wykonany został jako energooszczędny. Odwiedzili też Mazowieckie Edukacyjne Centrum Energii Odnawialnej w Wyszkowie. Firma Horus Energia z Sulejówka przedstawiła swoje rozwiązania i wdrożenia służące zasilaniu w energię i ciepło.
16 października, w Charkowie odbyło się III Polsko-Ukraińskie Forum Samorządowe. Uczestnicząca w Forum gubernator obwodu Pani Julia Switłyczna powiedziała, że „Charków staje się centrum współpracy polsko-ukraińskiej”. Przypomniała o ubiegłorocznej wizycie Prezydenta RP A. Dudy, wskazała, że obroty handlowe obwodu charkowskiego z Polską wzrosły o 50%, podziękowała za polską pomoc dla szkół w obwodzie i dla samorządów lokalnych w procesie decentralizacji władzy. Organizatorami Forum są Konsulat Generalny RP w Charkowie i Regionalne Centrum Rozwoju Samorządu Lokalnego w Charkowie.
Podczas Forum zaprezentowano dotychczasowe efekty projektu „Nasza energia-hromada samowystarczalna energetycznie”. Hromada Czkałowska, jako pierwsza z pięciu hromad objętych projektem, otrzymała rekomendacje działań dla zwiększenia efektywności energetycznej zarządzanych budynków. Eksperci KAPE S.A. omówili błędy, które najczęściej spotykali w lustrowanych obiektach samorządowych, wskazali też dobre, niskobudżetowe praktyki, które służą oszczędności energii. Ich opinie wzmocnił ukraiński ekspert Vyacheslaw Gusyev, który przedstawił zasady, jakimi powinni kierować się inwestorzy decydujący się na ocieplenie budynków czy też zmianę źródeł ciepła. Oleg Maslennikov omówił zasady przyznawania pomocy na termomodernizację budynków wielorodzinnych, jakie będą podstawą działania nowo powołanego Funduszu Efektywności Energetycznej Ukrainy. Wiktor Sołowjow opowiedział o tym, co w hromadzie Czkałowskiej już zrobiono w celu lepszego zarządzania energią i podkreślił znaczenie takich działań jak „Nasza Energia”.
27 i 28 listopada, w Charkowie, w ramach projektu „Nasza energia” planowane jest szkolenie dla pracowników władzy lokalnej na temat źródeł finansowania inwestycji w efektywność energetyczną, jakie są dostępne na Ukrainie. W czasie warsztatów dla hromad objętych projektem będą też wypełniane przykładowe wnioski na finansowanie.
28 listopada w charkowskim Centrum Rozwoju Samorządu Lokalnego odbyło się seminarium na temat finansowania inwestycji w efektywność energetyczną. Do udziału w nim zaprosiliśmy nie tylko przedstawicieli zjednoczonych terytorialnych hromad, ale także innych pracowników władzy lokalnej, zainteresowanych tematyką.
Ocenia się, że wydatki na ogrzewanie i energię świetlną stanowią około 30 % budżetów zjednoczonych hromad. To duży wysiłek finansowy i zarazem ograniczenie wydatków na inne usługi, świadczone mieszkańcom przez hromady.
Lepsze i bardziej efektywne gospodarowanie energią wymaga inwestycji, czyli pozyskania do budżetów dodatkowych środków. Skąd i w jaki sposób można je pozyskiwać?
Pani Olga Szamajewa z Departamentu Ekonomiki i Współpracy Międzynarodowej w Charkowskiej Obwodowej Administracji Państwowej rozpoczęła od przedstawienia struktur i osób, odpowiedzialnych za wsparcie finansowe hromad, podała numery ich telefonów komórkowych i adresy mailowe. Mówiła o tym, jak działa DFRR, czyli Państwowy Fundusz Rozwoju Regionalnego. Warunkiem aplikowania o jego wsparcie jest, m.in., posiadanie przez hromadę planu rozwoju społeczno-gospodarczego i następnie wypełnienie elektronicznej aplikacji. Wskazała, że istnieją subwencje z budżetu centralnego do budżetów lokalnych, które mogą być wykorzystane do tworzenia infrastruktury, niezbędnej przy powstawaniu zjednoczonych terytorialnych hromad.
Pan Andrzej Szijan z Departamentu Strategii Rozwoju Państwowej Agencji do spraw Energoefektywności i Oszczędzania Energii omówił zasady tzw. „ciepłych kredytów”, które udzielane są spółdzielniom mieszkaniowym i osobom indywidualnym. Zaletą tego instrumentu jest stosunkowo niski, jak na warunki Ukrainy, koszt kredytu oraz możliwość zwrotu części poniesionych nakładów. W latach 2014-2018 ponad 500 tysięcy rodzin skorzystało z „ciepłych kredytów”- wydatkowano na nie ponad 7 mld hrywien.
Pan Oleg Maslennikov, pracujący dla International Finance Corporation, przedstawił pakiety kredytowe, jakie w 2019 roku będzie oferował Fundusz Efektywności Energetycznej Ukrainy. Fundusz powstał głównie ze środków Unii Europejskiej i adresowany jest do spółdzielni mieszkaniowych, w tych zaś odnowi się do budynków mieszkalnych powstałych przed 2006 rokiem.
Pan Vyacheslav Gusyev , ekspert programu „Nasza energia”, mówił że DFRR jest realnym, dostępnym wsparciem dla hromad. Z jego środków finansowane jest ocieplenie szkół, wymiana okien oraz inne proste działania podnoszące efektywność energetyczną. Podkreślił, że międzynarodowe granty dla Ukrainy nie są adresowane do zjednoczonych terytorialnych hromad. Dlatego często najlepszym rozwiązaniem dla hromady są komercyjne kredyty bankowe- straty energii bywają tak duże, że nakłady na wymianę kotła zwracają się w ciągu roku.
Pan Władysław Bałasz z Ukrsibbanku mówił o programie IQ Energy finansowanym przez Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju. To prosty i szybki sposób na podniesienie efektywności energetycznej w prywatnych domach i mieszkaniach. Internetowy wniosek, wybór materiałów tylko z katalogu produktów, konieczność wykonania praw w 4 miesiące, weryfikacja na podstawie fotografii wykonanych prac, losowe kontrole, zwrot do 35 % wartości kredytu- to zalety programu. Ukrsibbank ocenia, że efektem udzielonych kredytów jest obniżenie emisji CO2 o 4200 ton.
Pani Natalia Koliada z KredoBanku przedstawiła tę największą polską inwestycję w Ukrainie. Mówiła, że o sile tego banku stanowi jego polski właściciel, za którym stoi polskie państwo. To właściwy, bo pewny partner bankowy dla hromad.
Seminarium pokazało, że istnieje już sporo instrumentów finansowego wsparcia inwestycji w energoefektywność w hromadach. Niestety, ta wiedza nie jest powszechna wśród administracji. Potrzebne jest też upowszechnienie ekonomiczno- finansowych schematów podejmowania ryzyka inwestycyjnego. Brakuje też trochę odwagi.
29 listopada obyły się warsztaty dla hromad, podsumowujące wizytacje administrowanych przez nie budynków i prace ekspertów projektu. Hromady otrzymały raporty energetyczne, opisujące stan ich gospodarki energią, zauważalne błędy i przedstawiające rekomendacje konkretnych działań.Dla każdego budynku zarządzanego przez hromadę zaproponowano działania związane z systemem ogrzewania i opis kompleksowej modernizacji budynku. W raportach podkreślono, że potrzebne są długofalowe strategie energetyczne dla hromad. Wskazana jest optymalizacja powierzchni wykorzystywanych budynków komunalnych. Zasugerowano, by w każdej hromadzie powołać osobę odpowiedzialną za zarządzanie energią. Wreszcie wskazano nowy kierunek: odnawialne źródła energii. Do każdego z raportów dołączono katalog dobrych praktyk w dziedzinie termomodernizacji, bazujący na błędach najczęściej obserwowanych w hromadach. Nie będziemy tu omawiać szczegółowych i technicznych dokumentów, warto jednak przedstawić fragmenty dyskusji. Pan Michał Jarosiński, ekspert z Krajowej Agencji Poszanowania Energii S.A., motywował gołowy hromad. Mówił: „Zazdroszczę Wam, że możecie tak szybko się wykazać i szybko dostaniecie ordery za eneregoefektywność. Jest dużo źródeł finansowania energoefektywności, więcej niż sądziliśmy. Wiecie, jak dużo wydajecie na energię. Teraz trzeba tylko wybrać te budynki, w których straty energii są największe, nie czekajcie na granty, trzeba brać kredyty - bo w waszej sytuacji szybko się zwrócą”. Michał Jarosiński opisywał przykład pewnej hromady, w której koszty ogrzewania są 1,5 razy większe niż w Polsce, choć w Ukrainie gaz ziemny jest tańszy. Mówił też o innej, w której budynki ogrzewane są z różnych źródeł: gazem ziemnym, węglem kamiennym i peletem. Zachęcał do całościowej, długofalowego myślenia i wyboru nowych, energooszczednych technologii Pan Edward Budny, polski przedsiębiorca pracujący na Ukrainie, porównywał czas zwrotu inwestycji w kotły na pelet: w Polsce dobry czas zwrotu to 6 lat, w Niemczech 10 lat, w Ukrainie tylko 3 lata. Przestrzegał ukraińskich samorządowców przed „okazyjnymi” ofertami zakupu kotłów na paliwa stałe. W UE mogą być montowane już tylko kotły 5 klasy czystości, co kieruje zapasy kotłów o niższych klasach czystości na Ukrainę. „Kupujcie, co najlepsze, bo to się najbardziej opłaci”- mówił E. Budny. Zachęcał, by hromady korzystały z bogactwa Ukrainy, czyli biomasy i inwestowały w biogazownie. Nawiązywał do tego Vyacheslav Gusyev, który wskazał na „ekologiczną bombę” na terenie jednej z hromad. To naturalne zagłębienie, w którym przechowywane są odpady z prywatnej hodowli trzody chlewnej. Ta gnojowica uzupełniona kiszonką z kukurydzy uprawianej na okolicznych polach może być dobrym substratem dla biogazowni. Przedstawiciele hromady obiecali przeprowadzić analizy warunków inwestycyjnych i podjąć rozmowy z właścicielem hodowli. Tematów, pomysłów, rekomendacji dla pięciu hromad z obwodu charkowskiego było i jest wiele. „Nie zostawiamy Was samych, są rekomendacje działań, stworzyliśmy już pomost w postaci strony internetowej projektu www.nasza-energia.org , niebawem uruchomimy Facebook, wierzę, że tu wrócimy”- powiedział Dariusz Szymczycha, koordynator projektu.
